Publiczne Gimnazjum w Uszwi

    GMINA CZCHÓW leży w środkowym biegu Dunajca, w miejscu gdzie Pogórze Wiśnickie styka się z Pogórzem Rożnowskim.

 Dunajec przecina pd - wsch. skraj gminy i na krótkim odcinku stanowi jej wschodnią granicę. W południowej części gminy rzekę przecina zapora spiętrzająca Jezioro Czchowskie. W skład jej wchodzi 10 miejscowości: Będzieszyna, Biskupice, Czchów, Domosławice, Jurków, Piaski Drużków, Tworkowa, Tymowa, Wytrzyszczka, Złota.

O bogatej historii tej ziemi świadczy również bogactwo dziedzictwa kulturowego:

    Dwór w Biskupicach wzniesiony został najpewniej w początkach XIX w., jako siedziba zarządcy tutejszego folwarku należącego do Lanckorońskich lub dzierżawców wsi. Stanowi on główny element założenia dworskiego usytuowanego w środkowej części, na niewielkim stoku, po północnej stronie głównej drogi prowadzącej z Czchowa do Zakliczyna. Jest to obiekt klasycystyczny, o murowano - drewnianej konstrukcji ścian, wzniesiony na planie prostokąta, parterowy, częściowo podpiwniczony. Posiada dwutraktowy układ wnętrz z obszerną sienią poprzedzoną czterokolumnowym portykiem i salonem wychodzącym na niewielki taras na osi głównej oraz po dwa pomieszczenia na każdej z czterech osi bocznych. Jeszcze do 1924 r. posiadał wysoki czterospadowy dach łamany zwany "polskim" o połaciach pobitych gontami. Obecnie zamiast niego mamy dach siodłowy pokryty szpetną dachówką cementową. Na szczęście wnętrze dworu zachowało swój dawny charakter i klimat. Do dziś jeszcze salon zdobi klasycystyczny kominek. Pozostały też drewniane podłogi i resztki sztukaterii, a nawet znaczna część dawnego wyposażenia dworskich wnętrz: stare meble, lampy, obrazy i bibeloty.
    Również w otoczeniu dworu pozostały relikty niegdysiejszych czasów. Przetrwała więc sąsiadująca z dworem XIX - wieczna oficyna i zarys dziedzińca z podjazdem prowadzącym do zwróconego ku północy kolumnowego portyku, a nawet resztki parku i leciwy już sad przesłaniający częściowo jaśniejącą w słońcu pobielaną południową ścianę tej ukształtowanej w staropolskim duchu sadyby.

    Zamek wzniesiony został w końcu XIII w. Należał do całego systemu fortyfikacji doliny Dunajca. Pełnił rolę strażnicy, komory celnej (wzmiankowanej już w 1327 r.), był siedzibą starostwa od XIV do XVII w. i sądu ziemskiego od XIV do XVII w. Jego najstarszą częścią jest kamienna wieża okrągła, u szczytu ośmioboczna, o wysokości 28 metrów, tzw. Baszta . Po rekonstrukcji w ostatnich latach, została oddana na użytek zwiedzających. Była to początkowo wolno stojąca wieża, pełniąca funkcję wspomnianej strażnicy. W XIV w. została obwiedziona murem obronnym, wewnątrz którego wybudowano dwuprzestrzenny budynek mieszkalny, powiększony później (od XV do XVI w.) o dodatkowe skrzydło. W XV w. wzniesiona została baszta bramna. Na przełomie XV i XVI w. dostawiono po zachodniej stronie najstarszej baszty przybudówkę łączącą ją z murem.

    Na miejscu pierwotnego kościoła romańskiego wzniesiono w 1346 r. świątynię w stylu gotyckim. Wykorzystano w niej pewne elementy pochodzące z budowli romańskiej m.in. ozdobne gzymsy. Kościół został powiększony w XV w., a obecna, neogotycka fasada jest wynikiem obniżenia wcześniejszej wieży w XIX w. Jest to kościół orientowany, jednonawowy z dwuprzęsłowym prezbiterium ze sklepieniem krzyżowo - żebrowym, z nawą o stropie drewnianym oraz z kruchtą od strony zachodniej. Po stronie północnej znajduje się zakrystia i kaplica pochodząca z XVIII w. Kościół posiada ostrołukowe, profilowane portale gotyckie z XV w., gotycką chrzcielnicę z 1505 r., renesansowe nagrobki Kaspra i Katarzyny Wielogłowskich przypisywane H. Canawesiemu. Szczegółną wartość mają pochodzące z XIV i XV w. polichromie przedstawiające zdarzenia z życia Chrystusa i Matki Bożej oraz sceny symboliczne i apokryficzne, związane z ówczesnymi wydarzeniami religijnymi i politycznymi. Są to nawarstwiające się cykle zachowane jedynie we fragmentach.

    Kościół pw. Przemienia Pańskiego w Jurkowie istniał już przed rokiem 1578. W roku 1856 został odnowiony. Jest to budowla drewniana konstrukcji zrębowej, z zewnątrz oszalowany, kryty gontem. Jest to obiekt jednonawowy, zamknięty trójbocznie. Od frontu znajduje się przedsionek, równej szerokości z nawą. Wnętrze kościoła nakryte jest stropem płaskim, całość nakrywa dach siodłowy z wieżyczką na sygnaturkę z latarnią i zwieńczeniem niedawno przekształconym. We wnętrzu świątyni na szczególną uwagę zasługują: ołtarz główny barokowy z XVII w., w nim obraz Chrystusa niosącego krzyż, ponadto dwa skrzydła dawnego tryptyku, gotyckie z połowy XV w. W kościele po bokach znajdują się dwa barokowe ołtarzyki z XVIII w. oraz kilka luźnych posążków świętych z tego samego okresu.

    Kościół pw. św. Mikołaja Bpa w Tymowej jest budowlą z roku 1764, odnowioną i jednocześnie przedłużoną w roku 1913. Jest to obiekt w całości drewniany, o zrębowej konstrukcji, oszalowany, kryty eternitem. Składa się z trzech naw, z węższym prezbiterium zamkniętym trójbocznie, po którego bokach przybudowane są zakrystia i skarbiec. Prezbiterium i nawę główną nakrywają stropy płaskie, natomiast w nawach bocznych zakrzywienia wsparte na słupach. Godne uwagi są otwarte soboty wsparte na profilowanych słupach, otaczające dookoła kościół. Drzwi zdobią stare, ozdobne okucia w typie gotyckim. We wnętrzu kościoła znajduje się ołtarz główny z bramkami po bokach, w nim obraz św. Mikołaja z XVIII w. W zwieńczeniu znajduje się obraz Św. Trójcy zapewne z tegoż czasu.W ołtarzach bocznych widnieją barokowe obrazy św. Anny, św. Antoniego, MB Bolesnej oraz Chrystusa Bolesnego. Innym, cennym zabytkiem jest kropielnica marmurowa z emblematem karmelitów z XVII w., zapewne przeniesiona ze zburzonego kościoła karmelitów w Nowym Wiśniczu.

    Wielką atrakcją Wytrzyszczki są ruiny zameczku Tropsztyn, pochodzącego z XIV stulecia. Tropsztyn był jedną z warowni, w jakie obfitowała niegdyś dolina Dunajca. Przez szereg lat stanowił siedzibę rycerzy - rozbójników, zwanych "wojewódkami", uprawiających swój niecny proceder z dużą dla siebie korzyścią, ponieważ biegnący tuż obok trakt handlowy dawał spore możliwości "zarobku". Zamek ten został w 1608 roku doszczętnie zburzony przez dziedziców sąsiedniego Rożnowa, którzy położyli kres zbrodniczej działalności jego mieszkańców. Był to niegdyś zameczek wprawdzie niewielki, ale bardzo warowny, trudno dostępny, zaopatrzony fosami, mostem zwodzonym i wielką czworoboczną basztą. Po podniesieniu mostu, można się było do niego dostać jedynie przy pomocy drabiny, przystawionej do otworu w murze. Tropsztyn, który zawsze należał do tego samego klucza dóbr, co Tropie, został odeń oderwany w 1624 r. i przyłączony do wsi Wytrzyszczka. Mimo, że w następnych latach posiadał wielu, wciąż zmieniających się właścicieli, podlegał coraz większej dewastacji, a pamięć o nim pozostawała w sferze legend. W czasie I wojny światowej ruiny zamku wykorzystywane były przez wojsko austriackie jako okopy, natomiast później stał się swoistym kamieniołomem, z którego wywożono materiał budowlany. Proces tego czterowiekowego umierania niegdyś pięknego zamku został w ostatnich latach przerwany. W 1993 r. poddano go odbudowie, a dzisiejszy jej efekt wzbudza podziw zwiedzających.

    Najcenniejszym obiektem Złotej jest kościół pw. św. Michała Archanioła zbudowany w roku 1649, częściowo z wykorzystaniem materiałów z poprzedniego. Drewniana świątynia o konstrukcji zrębowej, z wieżą konstrukcji słupowej kryta jest blachą, poprzednio gontem. Jest to obiekt jednonawowy, z węższym prezbiterium zamkniętym trójbocznie, przy którym od północy znajduje się zakrystia, przy nawie od południa kruchta, natomiast od zachodu kwadratowa wieża, w przyziemiu której znajduje się przedsionek. Wnętrze nakryte jest stropami płaskimi, w nawie z zakrzywieniami. Kościół nakrywają dachy siodłowe, strome o jednej kalenicy. Nad nawą znajduje się baniasta wieżyczka na sygnaturkę, kształtu barokowego. Drzwi wejściowe zdobią stare okucia. Wśród zabytków ruchomych znajdujących się we wnętrzu na uwagę zasługują: trzy ołtarze barokowe z 2 poł. XVII w., w głównym obraz św. Michała Archanioła i Przemienienia. Chrzcielnica kamienna z XVII w., ambona z pocz. XIX w., organy z 1784 r. oraz obraz św. Jana Nepomucena.