Gmina Borzęcin
- Szczegóły
- Odsłony: 7770
GMINA BORZĘCIN
GMINA BORZĘCIN położona jest nad Uszwicą, na równinie Kotliny Krakowsko-Sandomierskiej.
W skład jej wchodzi 7 sołectw: Bielcza, Borzęcin Dolny, Borzęcin Górny, Jagniówka, Łęki, Przyborów, Waryś.
Powstanie i prawne początki wsi Borzęcin przypadają na lata panowania Kazimierza Wielkiego - 1333-1370r. W 1364 roku biskup krakowski Brodzanta Jankowski założył nową wieś, a nazwał ją Bodzeńcem. Wcześniej na tym miejscu było ogromne pustkowie. Miejscowość ta początkowo nie miała wyznaczonych gra-nic. Jej terytorium rozszerzało się w miarę jak człowiek coraz bardziej zagospodarowywał te tereny. Później nazwę wsi, która prawdopodobnie wywodzi się od jej założyciela, zmieniono na Bodzancinek. Używano jej do końca XVII wieku. Wtedy też pojawiły się różne jej odmiany: Bodzączin, Borzęcinek, Borzeczyn . Początkowo wieś zamieszkiwała ludność pochodzenia słowiańskiego, a w latach następnych sprowadzono osadników ze Śląska i Niemiec.
Powstanie i prawne początki wsi Borzęcin przypadają na lata panowania Kazimierza Wielkiego - 1333-1370r. W 1364 roku biskup krakowski Brodzanta Jankowski założył nową wieś, a nazwał ją Bodzeńcem. Wcześniej na tym miejscu było ogromne pustkowie. Miejscowość ta początkowo nie miała wyznaczonych gra-nic. Jej terytorium rozszerzało się w miarę jak człowiek coraz bardziej zagospodarowywał te tereny. Później nazwę wsi, która prawdopodobnie wywodzi się od jej założyciela, zmieniono na Bodzancinek. Używano jej do końca XVII wieku. Wtedy też pojawiły się różne jej odmiany: Bodzączin, Borzęcinek, Borzeczyn . Początkowo wieś zamieszkiwała ludność pochodzenia słowiańskiego, a w latach następnych sprowadzono osadników ze Śląska i Niemiec.
Najstarsze i najcenniejsze zabytki gminy to:
- "Kościół pw. NMP w Borzęcinie"
- "Dwór ziemiański w Przyborowie"
KOŚCIÓŁ PW. NMP W BORZĘCINIE.
{gallery}nasz_region/borzecin_pliki{/gallery}
Pierwszy kościół w Borzęcinie został wybudowany już w 1364 roku, w chwili lokacji wsi. Była to budowla drewniana, położona na lewym brzegu rzeki Uszwicy, na tzw. małej stronie, w miejscu gdzie istniała pierwotna osada. W XVI wieku świątynia pw. Narodzenia NMP została przeniesiona na prawą stronę rzeki. W ołtarzu głównym znajdował się wówczas obraz Matki Boskiej, a w ołtarzach bocznych wizerunki św. Katarzyny, Matki Boskiej i św. Anny. W 1655 roku kościół wraz z całym wyposażeniem został spalony przez Szwedów. Niebawem na jego miejscu wzniesiono skromną kaplicę i umieszczono w niej trzy przenośne ołtarze. W roku 1680 rozpoczęto budowę nowego kościoła. W tym też czasie sprawiono nowe ołtarze. Kościół ten jednak nie przetrwał do naszych czasów, gdyż w roku 1802 padł pastwą pożaru. Przy okazji odbudowy spalonej świątyni poszerzono kościół, wznosząc po obydwu stronach naw bocznych niskie przybudówki. W 1867 roku sprawiono do kościoła nowe organy. W 1912 roku rozpoczęto prace nad dalszą rozbudową (autorem projektu był lwowski architekt Jan Sas-Zubrzycki), które ukończono w roku 1922. Dostawiono wówczas do prezbiterium przybudówkę zakrystyjną oraz kaplicę. Obecny kościół wykonany z cegły i kamienia, utrzymany jest w stylu eklektycznym, z nikłymi ślada-mi pozostałości architektury barokowej. Borzęcińska świątynia jest budowlą trzynawową, bazylikową, z prezbi-terium zamkniętym trójbocznie. Od frontu dobudowany jest przedsionek z wnęką portalową, po którego bokach znajdują się składzik i wieża. Wnętrze świątyni pokryte jest różnorodnymi sklepieniami. Na zewnątrz kościół jak i wieża dekorowane są bogatym detalem architektonicznym w stylu eklektycznym. Wyposażenie kościoła nie przedstawia wielkich wartości artystycznych. Najcenniejszym dziełem sztuki znajdującym się w kościele jest późnogotycka Pieta z I połowy XVI wieku, umiejscowiona w ołtarzu Ukrzyżowania. Innymi godnymi uwagi dziełami są ponadto cudami słynący obraz Matki Boskiej Borzęcińskiej z XVII lub XVIII w., ołtarze boczne, jeden późnobarokowy z I połowy XVIII w., drugi neobarokowy z wieku XIX i trzy ołtarze neogotyckie i neoromańskie z XX w., murowana chrzcielnica z II połowy XVII w. oraz rzeź-biona grupa Ukrzyżowania z wieku XVIII lub XIX, a także trzy krucyfiksy z XVIII-XIXw. Interesującym dziełem polskiej rzeźby XIX w. jest ołtarz boczny wraz z figurą Chrystusa Ukrzyżowa-nego, będące prawdopodobnie dziełem Franciszka Wyspiańskiego, ojca i sławnego poety, dramaturga i malarza Stanisława. Obecna polichromia wnętrza świątyni została wykonana w 1964 r. przez Pawła Mitka. Na ścianach nawy głównej są przedstawienia dobrej nowiny o Chrystusie. Z dawnego ogrodzenia kościelnego zachowało się kilka kamiennych figur świętych z II połowy XIX w., wykonanych przez miejscowego rzeźbiarza i kamieniarza - Jana Adeodatusa Martyńskiego bądź Wojciecha Samka z Bochni.
DWÓR ZIEMIAŃSKI W PRZYBOROWIE.
Przyborów jest niewielką wsią leżącą nad rzeką Uszwicą, miedzy Szczepanowem a Borzęcinem. Istniał już w XV wieku. Na mocy edyktu cesarza Józefa II przeszedł w zarząd tzw. Funduszu Religijnego, z którego w głównej mierze utrzymywane były szkoły na terenie ówczesnej Galicji. W 1834 roku został przez władze austriackie wystawiony na licytację i kupiony przez Jakuba Łasińskiego. Prawdopodobnie to on wzniósł pierwszy przyborowski dwór - a może tylko rozbudował już istniejący. Stało się to w roku 1843. Zapewne wtedy też po jego północnej stronie usytuowany został zespół budynków gospodarczych, po zachodniej zaś ogród, a może nawet park. Nie znamy niestety wyglądu pierwotnej siedziby Łasińskich. Jednakże analizując strukturę, formę i plan dworu przyborowskiego w jego obecnym kształcie, dochodzimy do przekonania, iż był to obiekt murowa-ny, parterowy, ale już podpiwniczony, o dwutraktowym układzie wnętrz znajdujących się po obu stronach. Gruntownej przebudowy i rozbudowy dworu dokonali Łasińscy najpewniej dopiero w latach 70-dziesiątych lub 80-dziesiatych XIX w.. Niewykluczone, iż wzorowali się w tym na rozbudowanym przez Włady-sława Dąmbskiego w 1875 r. pałacu w niezbyt odległym Wojniczu lub na wzniesionym wcześniej dworze Kę-pińskich w niedalekiej Szczurowej. Może właśnie dlatego ich dwór, powiększony o nowo wzniesioną piętrową część zachodnią z przybudowaną od strony parku (klasycystyczną) czterokolumnową galerią widokową, uzupeł-niony został o elementy neogotyckiego wystroju architektonicznego, a więc "gotyckie" strzępiaste szczyty oraz o niby- wieżyczki i niby-wykusiki, które dziś jeszcze są znaczącą jego ozdobą. Taka wszak panowała wówczas moda wyrosła na gruncie XIX-wiecznego romantyzmu europejskiego, czerpiącego z historii, tradycji i sztuki czasów średniowiecza. Prawdopodobnie to wtedy właśnie przydworskiemu parkowi nadano jego formę osta-teczną, dzięki czemu jeszcze dziś jawi się jako miniaturowe założenie o romantyczno-krajobrazowym charakterze.
Opracowała Joanna Mucha.